Sve veći problem savremenog doba postaje nekontrolisano nagomilavanje otpada i nekontrolisana eksploatacija prirodnih sirovina i energije. Savremeno društvo pokušava da pruži rešenje za “novonastale” probleme filozofijom “održivog razvoja”.
Podsećanja radi, održivi razvoj podrazumeva takav razvoj, koji će obezbediti korišćenje prirodnih resursa i stvorenih dobara na način da omogući zadovoljenje potreba sadašnjih generacija, bez ugrožavanja budućih generacija da zadovolji svoje potrebe. Mogućnost primene održivog razvoja je praktično neiscrpna jer ju je moguće primeniti na gotovo sve vidove ljudske delatnosti.
Građevinarstvo, kao jedno od vodećih industrijskih delatnosti, vremenom je postalo i sve veći potrošač sirovina i prirodnih resursa, a posledično i sve veći proizvođač čvrstog otpada i izvor zagađenja vazduha, vode i zemljišta. Mogućnost primene principa održivog razvoja u građevinarstvu je mnogostruka, a jedna od njih je proizvodnja i primena recikliranih materijala.
Uklanjanje građevinskog otpada
Pod reciklažom se u najširem smislu podrazumeva jednokratno ili višekratno korišćenje građevinskog otpada kao zamene u vidu komercijalnog proizvoda ili kao sirovine u procesu proizvodnje. Prema pojedinim istraživanjima, građevinski materijal koji se najčešće reciklira je opeka (35%), zatim beton (20%), drvo (12%), pesak (10%), plastika (8%) i čelik (3%).
Važno je istaći da je jedan od najvažnijih koraka prilikom reciklaže razvrstavanje (sortiranje) otpada na licu mesta. Građevinski otpad može sadržati opasne materije tj. opasne vrste otpada u sebi, kao npr. izolacijski azbestni otpad, ulja, otpadne boje, lakove, razređivače, akumulatore, baterije i dr. Takođe, pri razvrstavanju otpada važno je ukloniti štetne primese, kao što su kreč, gips, glina, humus i slično.
Ukoliko se različite vrste neopasnog otpada pomešaju sa opasnom vrstom otpada, tada i on postaje opasan otpad. U tom slučaju potrebno je poštovati strože procedure prilikom reciklaže, što posledično dovodi i do poskupljenja troškova reciklaže.
Odnošenje drvenog otpada
Većina razvijenih zemalja poslednjih godina aktvno se bavi pitanjem smanjenja zagađenja i očuvanja životne sredine. Akcenat je stavljen na smanjenje potrošnje prirodnih resursa – sirovina, odnosno na podsticanje održivosti i kontrolisanom korišćenju sirovina, putem reciklaže, korišćenjem sekundarnih sirovina, razvoja alternativnih tehnologija i zameni neobnovljivih resursa.
Zemlje koje oskudevaju u prirodnim resursima i koje imaju problem sa nalaženjem prirodnih sirovina i agregata za spravljenje građevinskog materijala (npr. Holandija, Belgija i Danska), dale su najbolje rezultate u oblasti reciklaže građevinskog otpada. Takođe, zemlje koje se bore sa nedostatkom kapaciteta prostora deponija poput Japana, prednjače u oblasti reciklaže građevinskog otpada.
Podaci ukazuju da se u pomenutim zemljama proces reciklaže građevinskog otpada odvija na visokom nivou, pa se tako u Japanu reciklira oko 98% otpada, a u Holandiji i Danskoj oko 90%. Poslednjih godina značajne rezultate u razvoju reciklaže građevinskog otpada dale su i razvijene zemlje Bliskog Istoka, poput Katara i Ujedinjenih Arapskih Emirata. Ovaj podatak ne čudi jer je u pomenutim zemljama izražena ekspanzija visokogradnje i tehnoloških inovacija.
Izgradnja deponije
Na žalost, zemlje koje obiluju prirodnim resursima i one koje nemaju problema sa prostornim kapacitetima za formiranje deponija, i zbog nedovoljno razvijene svesti o nekontrolisanoj potrošnji prirodnih sirovina, nemaju toliko razvijenu aktivnost reciklaže. Brojne razvijene zemlje su nam primer da je neophodno doneti odgovarajuće zakonske odluke i implementirati princip “zagađivač plaća” (eng. polluter pays principle), ma koliko je zastupljena svest o potrebi za recikliranjem.
Mnoge države već su uvele posebne takse i novčane naknade u korist recikliranja. Primera radi, Danska vlada je još 1986. godine uvela taksu na otpad koji se ne reciklira već odlaže na deponijama. Ona u današnje vreme iznosi oko 50 evra po jednoj toni odloženog otpada.
Građevinarstvo je delatnost koja je u najvećoj meri štetna po životnu sredinu. Eksploatacija prirodnih resursa (minerala, energije, vode, plodnog zemljišta) utiču na transformaciju terena, generisanje otpada i promenu klime.
Građevinska industrija je relativno konzervativna, pa je teško promeniti ustaljene procedure i navike. Promene zahtevaju dosta vremena i primenu dugoročnih politika i strategija. Uvođenjem ekonomskih instrumenata, koji podstiču recikliranje i upotrebu recikliranih materijala mogu se prevazići ekonomske barijere.
Autor teksta: Jelena Nikoletić, mast.inž.arh.
Urednik bloga: Nataša Komljenović dipl.inž.arh.
